Trái phiếu Chính phủ là một trong những nền tảng của thị trường tài chính toàn cầu. Được coi là một trong những loại hình đầu tư an toàn nhất, chúng đóng vai trò quan trọng trong việc tài trợ cho hoạt động của nhà nước và là một chỉ báo kinh tế vĩ mô không thể bỏ qua. Nhưng chính xác thì Trái phiếu Chính phủ là gì và tại sao chúng lại có ảnh hưởng đáng kể đến thị trường ngoại hối (Forex)? Cùng Tin tức FX tìm hiểu nhé.
Trái phiếu chính phủ là gì?
Trái phiếu Chính phủ (Government Bond) là một loại chứng khoán nợ được phát hành bởi Chính phủ của một quốc gia (thông qua Kho bạc hoặc cơ quan tương đương). Về bản chất, khi bạn mua TPCP, bạn đang cho Chính phủ vay tiền. Đổi lại, Chính phủ cam kết sẽ:
- Trả lại số tiền gốc (mệnh giá của trái phiếu) cho người nắm giữ vào một ngày xác định trong tương lai (ngày đáo hạn).
- Trả các khoản lãi định kỳ (gọi là lãi suất coupon) trong suốt thời gian hiệu lực của trái phiếu (đối với hầu hết các loại TPCP).
Mục đích phát hành trái phiếu chính phủ
Chính phủ phát hành trái phiếu chính phủ với nhiều mục đích:
- Huy động vốn: Đây là mục đích chính, nhằm tài trợ cho các khoản chi tiêu công như xây dựng cơ sở hạ tầng, quốc phòng, giáo dục, y tế, an sinh xã hội…
- Tài trợ thâm hụt ngân sách: Bù đắp sự thiếu hụt giữa chi tiêu và thu thuế của Chính phủ.
- Tái cấp vốn: Phát hành trái phiếu mới để trả các khoản nợ cũ sắp đáo hạn.
- Công cụ chính sách tiền tệ: Ngân hàng Trung ương có thể mua/bán TPCP trên thị trường mở để điều tiết lượng tiền cung ứng và ảnh hưởng đến lãi suất.
Xem thêm: PCE là gì? Ảnh hưởng của PCE đến thị trường Forex như thế nào?
Đặc điểm chính của trái phiếu chính phủ
Trái phiếu chính phủ (TPCP) có một số đặc điểm nổi bật phân biệt chúng với các loại tài sản khác:
Tính An toàn (Độ tin cậy tín dụng cao)
TPCP của các quốc gia phát triển, có nền kinh tế ổn định (như Mỹ, Đức, Nhật, Anh…) thường được coi là loại tài sản có độ rủi ro tín dụng rất thấp, đôi khi được xem là “phi rủi ro” (risk-free).
Sự an toàn này dựa trên uy tín và khả năng trả nợ của Chính phủ, được đảm bảo bởi khả năng thu thuế và quyền phát hành tiền tệ (“full faith and credit”). Tuy nhiên, rủi ro tín dụng sẽ cao hơn đối với TPCP của các quốc gia có nền kinh tế kém ổn định hơn.
Tính Thanh khoản (Liquidity)
TPCP của các nước lớn thường có tính thanh khoản rất cao, nghĩa là chúng có thể được mua bán dễ dàng trên thị trường thứ cấp với chi phí giao dịch thấp.
Kỳ hạn Đa dạng (Maturity)
TPCP được phát hành với nhiều kỳ hạn khác nhau để đáp ứng nhu cầu vốn và đầu tư đa dạng:
- Ngắn hạn: Thường dưới 1 năm (ví dụ: Tín phiếu Kho bạc – Treasury Bills ở Mỹ).
- Trung hạn: Thường từ 1 đến 10 năm (ví dụ: Trái phiếu Kho bạc Kỳ hạn trung – Treasury Notes ở Mỹ).
- Dài hạn: Thường trên 10 năm, có thể lên đến 30 năm hoặc hơn (ví dụ: Trái phiếu Kho bạc Kỳ hạn dài – Treasury Bonds ở Mỹ).
Lãi suất Coupon
Phần lớn TPCP trả lãi suất coupon cố định định kỳ (ví dụ: 6 tháng một lần). Cũng có loại trả lãi suất thả nổi hoặc không trả coupon (trái phiếu chiết khấu).
Giá và Lợi suất
Giá của TPCP trên thị trường thứ cấp biến động ngược chiều với lợi suất (yield). Khi giá tăng, lợi suất giảm và ngược lại. (Xem thêm bài viết về Lợi suất TPCP).
Xem thêm: Core PCE Price Index là gì? Ảnh hưởng đến thị trường Forex như thế nào?
Vai trò của trái phiếu chính phủ trong nền kinh tế
Trái phiếu chính phủ đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế:
- Nguồn vốn chủ yếu cho Chính phủ: Đảm bảo nguồn lực cho các hoạt động và đầu tư công.
- Công cụ điều hành Chính sách Tiền tệ: Ngân hàng Trung ương mua/bán TPCP (Nghiệp vụ thị trường mở – OMO) để kiểm soát cung tiền và lãi suất. Các chương trình như Nới lỏng định lượng (QE) hay Thắt chặt định lượng (QT) đều liên quan trực tiếp đến việc mua/bán TPCP.
- Thiết lập Lãi suất Tham chiếu: Lợi suất TPCP (đặc biệt là các kỳ hạn chuẩn như 10 năm) được coi là lãi suất chuẩn “phi rủi ro”, làm cơ sở để định giá các loại tài sản tài chính khác và xác định chi phí vay cho doanh nghiệp, người tiêu dùng.
- Tài sản Dự trữ Quốc tế: Các NHTW trên thế giới nắm giữ một lượng lớn TPCP của các nước lớn (đặc biệt là TPCP Mỹ) trong quỹ dự trữ ngoại hối của mình.
Trái phiếu chính phủ ảnh hưởng đến thị trường Forex như thế nào?
Trái phiếu chính phủ (TPCP) và thị trường của chúng có mối liên hệ sâu sắc và đa chiều với thị trường Forex:
Kênh Nhu cầu Trú ẩn An toàn (Safe-Haven Demand)
Đây là kênh tác động rất đặc trưng của TPCP. Trong các giai đoạn thị trường toàn cầu bất ổn, khủng hoảng tài chính, hoặc căng thẳng địa chính trị (tâm lý “risk-off”), nhà đầu tư có xu hướng tháo chạy khỏi các tài sản rủi ro và tìm đến nơi trú ẩn an toàn.
TPCP của các quốc gia ổn định và có thị trường tài chính sâu rộng (như Mỹ – US Treasuries, Đức – Bunds, Nhật – JGBs, Thụy Sĩ) trở thành lựa chọn hàng đầu.
Cơ chế: Nhu cầu mua các loại TPCP an toàn này tăng vọt -> Nhà đầu tư quốc tế cần phải mua đồng tiền của quốc gia phát hành (USD, EUR, JPY, CHF) để thực hiện giao dịch -> Cầu đối với các đồng tiền này tăng lên -> Các đồng tiền trú ẩn này tăng giá so với các đồng tiền khác.
Thu hút Dòng vốn Đầu tư (Investment Flows)
Sức hấp dẫn tương đối của TPCP một quốc gia (phản ánh qua lợi suất, sự ổn định kinh tế, triển vọng tăng trưởng) thu hút dòng vốn đầu tư từ nước ngoài.
Cơ chế: Khi nhà đầu tư nước ngoài muốn mua TPCP của quốc gia A vì lợi suất hấp dẫn hoặc triển vọng kinh tế tốt, họ phải mua đồng tiền của quốc gia A -> Cầu đồng tiền A tăng -> Đồng tiền A tăng giá. (Kênh này liên quan chặt chẽ đến chênh lệch lợi suất đã đề cập trong bài về lợi suất TPCP).
Phản ánh Sức khỏe Tài khóa và Niềm tin Quốc gia
Khả năng Chính phủ phát hành TPCP thuận lợi với chi phí hợp lý (lợi suất ổn định, không quá cao) là một dấu hiệu của sức khỏe tài khóa tốt và sự tin tưởng của thị trường. Điều này củng cố niềm tin vào đồng tiền của quốc gia đó.
Ngược lại, nếu một Chính phủ gặp khó khăn trong việc bán trái phiếu, hoặc lợi suất TPCP tăng vọt do lo ngại về khả năng trả nợ, điều đó sẽ làm xói mòn nghiêm trọng niềm tin và có thể dẫn đến sự mất giá mạnh của đồng tiền.
Hoạt động của Ngân hàng Trung ương (Central Bank Activities)
Các chương trình mua hoặc bán TPCP quy mô lớn của NHTW (QE, QT) làm thay đổi cung tiền, ảnh hưởng đến lợi suất và có thể trực tiếp tác động đến tỷ giá hối đoái. Ví dụ, QE (mua TPCP) thường nhằm mục đích hạ lãi suất và có thể làm suy yếu đồng tiền.
Xem thêm: Kiến thức Forex
Kết luận
Trái phiếu Chính phủ không chỉ là một công cụ để Chính phủ vay nợ mà còn là một trụ cột quan trọng của hệ thống tài chính, đóng vai trò là tài sản trú ẩn an toàn, công cụ chính sách tiền tệ và thước đo lãi suất chuẩn. Đối với thị trường Forex, TPCP có ảnh hưởng sâu sắc thông qua nhiều kênh, từ việc thu hút dòng vốn đầu tư dựa trên lợi suất và sự ổn định, đến việc trở thành nơi trú ẩn an toàn trong thời kỳ biến động, qua đó tác động trực tiếp đến cung cầu và giá trị của các đồng tiền.
Leave a Reply